مقدمه
صادرات محصولات کشاورزی ایران در سال ۲۰۲۵ به بیش از ۸۰ کشور جهان رسید و نقش مهمی در توسعه غیرنفتی و تقویت اقتصاد کشور ایفا کرده است. این رشد چشمگیر نتیجه تلاش تولیدکنندگان داخلی، بهبود زیرساختهای صادراتی و افزایش تعاملات تجاری بینالمللی است. ایران با تمرکز بر کیفیت محصولات، رعایت استانداردهای بستهبندی و مدیریت زنجیره تأمین، توانسته سهم خود را در بازارهای جهانی افزایش دهد و فرصتهای جدیدی برای توسعه برندهای ایرانی ایجاد کند.
1️⃣ جایگاه ایران در صادرات غیرنفتی کشاورزی جهان
ایران با داشتن چهار فصل کامل و تنوع زیستی بالا، ظرفیت تولید بسیاری از محصولات پرتقاضای جهانی را دارد. از خرما و پسته گرفته تا کیوی و سبزیجات خشک، هر کدام از این محصولات بازار خاص خود را در جهان پیدا کردهاند.
بر اساس گزارش «صادرات کشاورزی ایران»، میزان صادرات محصولات کشاورزی ایران در سال گذشته بیش از ۱۸ درصد رشد داشته و به یکی از پایههای اصلی ارزآوری کشور تبدیل شده است.
در این مسیر، صادرکنندگانی مانند گروه ارشان با تمرکز بر بازارهای هدف و بهبود زنجیره تأمین، توانستهاند محصولات باکیفیتی را به خریداران بینالمللی عرضه کنند و اعتماد بازار جهانی را بهدست آورند.
2️⃣ محصولات پرفروش ایران در بازارهای جهانی
ایران از لحاظ تنوع محصول در خاورمیانه بیرقیب است. در میان محصولات صادراتی، چند دسته جایگاه ویژهای دارند:
- پسته: برند جهانی ایران با کیفیت و طعم خاص.
- خرما: بهویژه خرمای بم و شادگان که به اروپا و آسیا صادر میشود.
- کیوی: یکی از تازهترین موفقیتهای صادراتی ایران که در سال ۲۰۲۵ رشد چشمگیری داشته است.
- سبزیجات خشک: محصولاتی با ماندگاری بالا و تقاضای روزافزون در اروپا.
طبق تحلیل مقاله «بهترین محصولات کشاورزی صادراتی ایران در ۲۰۲۵»، پسته، خرما و کیوی سه محصول کلیدی هستند که در بیش از ۳۰ کشور خریدار دارند. صادرات کیوی به روسیه و هند از نمونههای موفق امسال بوده است؛ جزئیات بیشتر را میتوانید در مقاله «صادرات کیوی ایرانی؛ مسیر موفقیت کشاورزان به بازارهای جهانی» بخوانید.
3️⃣ کشورهایی که میزبان محصولات کشاورزی ایران هستند
بر اساس گزارش Tehran Times، محصولات ایرانی هماکنون به بیش از ۸۰ کشور صادر میشوند.
مقاصد اصلی عبارتاند از:
- کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)
- چین و هند بهعنوان بازارهای پرجمعیت
- امارات، ترکیه و عراق بهعنوان مسیرهای تجاری سنتی
- و بازارهای تازه مانند قزاقستان، بلاروس و آذربایجان
ایران از مسیرهای زمینی و دریایی به این کشورها صادرات انجام میدهد. مسیر زمینی از شمال غرب کشور به روسیه و قزاقستان یکی از کمهزینهترین و سریعترین مسیرهای انتقال میوه و سبزیجات تازه محسوب میشود.
4️⃣ چالشهای پیشروی صادرات کشاورزی ایران
در مسیر توسعه صادرات، مشکلاتی نیز وجود دارد که نمیتوان آنها را نادیده گرفت. از جمله مهمترین موانع میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه بالای حملونقل بینالمللی
- نبود ناوگان سردخانهای کافی
- قوانین متغیر گمرکی کشورهای مقصد
- و کمبود آموزش در زمینه بازاریابی بینالمللی
در مقاله «موانع صادرات محصولات کشاورزی ایران» بهطور دقیق به بررسی این چالشها پرداخته شده است. با سرمایهگذاری در زیرساختهای حملونقل و بستهبندی، میتوان بخش زیادی از این مشکلات را برطرف کرد.
5️⃣ قوانین و مجوزهای صادرات محصولات کشاورزی
یکی از عوامل حیاتی در موفقیت صادرات، رعایت قوانین و دریافت مجوزهای رسمی است. صادرکنندگان باید مجوزهایی مانند گواهی استاندارد، بهداشت نباتی، گواهی مبدأ و مدارک گمرکی را از مراجع ذیربط دریافت کنند.
مقاله «قوانین صادرات میوه در ایران» راهنمای دقیقی درباره مراحل قانونی و مستندات لازم برای هر نوع محصول ارائه میدهد. رعایت این قوانین نهتنها مانع بازگشت کالا از گمرک مقصد میشود، بلکه اعتبار برند صادراتی ایران را افزایش میدهد.
6️⃣ نقش فناوری و کشاورزی هوشمند در رشد صادرات
ورود فناوریهای نو به حوزه کشاورزی، یکی از مهمترین تحولات سالهای اخیر بوده است. سیستمهای آبیاری قطرهای هوشمند، کنترل رطوبت خاک با حسگر، و پهپادهای پایش مزرعه از جمله ابزارهایی هستند که راندمان تولید را بهبود دادهاند.
طبق گزارش PressTV، این فناوریها توانستهاند مصرف آب را تا ۳۰٪ کاهش و کیفیت محصولات را تا ۲۰٪ افزایش دهند. با تداوم این روند، ایران میتواند در سالهای آینده جایگاه بالاتری در صادرات جهانی بهدست آورد.
7️⃣ چشمانداز آینده صادرات کشاورزی ایران
با توجه به برنامههای توسعهای دولت و مشارکت بخش خصوصی، انتظار میرود تا سال ۲۰۳۰، صادرات غیرنفتی کشاورزی ایران به بیش از ۱۰۰ کشور برسد.
در مقاله «استراتژی صادرات کشاورزی ایران» اشاره شده که همکاریهای بینالمللی، تقویت برند ملی و توسعه لجستیک صادراتی میتواند سهم ایران را در بازار جهانی دو برابر کند.
از سوی دیگر، Iran News Daily گزارش داده که اتاق بازرگانی ایران نقشه راهی برای دیجیتالسازی فرآیند صادرات طراحی کرده است؛ اقدامی که میتواند زنجیره تأمین محصولات کشاورزی را کارآمدتر و شفافتر سازد.
جمعبندی
رشد صادرات غیرنفتی کشاورزی ایران به بیش از ۸۰ کشور، نشانهای از بلوغ اقتصادی و توان تولید داخلی است. با بهکارگیری فناوریهای مدرن، بهبود زیرساختها و رعایت استانداردهای جهانی، ایران میتواند یکی از قدرتهای بزرگ صادرات کشاورزی در منطقه شود.
اگر شما بهدنبال ورود به بازار جهانی هستید، مطالعه مقاله «مراحل صادرات میوه از ایران» نقطه شروع بسیار خوبی است.